Maangaabnimada ganacsatada iyo miskiinimada dawladda

Waxaa mudo ku dhaw laba asbuuc xiran dekeda weyn ee magalaada muqdisho iyado hawlihi ka socdey dhamaantod ay wadda istaagen taas o sababtey in taayirki dhaqaalaha ee xooga ku socdey u hakad galo, sidoo kale xirnaan-shiyaha dekeda muqdisho waxey saameyn ku yeelatey ilaha dhaqaale ee magala iyadoo saakay gebi ahaanba uu xiran yahey suuqa weyn ee bakaaraha ka dib markii ay amar lama filaan ah ku soo rogeen ganacsatada gobalka banaadir iyagoo ka cabaanaya canshuuro siyaado ah oo lagu kordhiyey badeecadihi iyo alaabti ay dekeda  kala so degi jireen taas o aad u saameysay nolosha shacab badan ayna kaw ka yihiin dadka quutul yawmka ka raadsan jirey suuqa weyn ee bakaaraha.

Cabashada ganacsatada ayaa timid ka dib marki laba asbuuc ka hor uu wasiirka maaliyada Dawlada Federaalka ah ee Somaliya Mudane C/raxmaan Ducaale Bayle u so rogey amar ah in la kordhiyo canshuuraha laga qaado badeecada ka so dega dekeda muqdisho , iyago sheegay ganacsatu ineysan diidaneyn iney baxshaan canshuuraha laga rabo hase yeeshe aysan suurta gal aheyn qiimaha intaas laeg ee lagu kordhiyey , sido kale waxey tusaale u so qaaten iney cadaalad dari tahey in dekeda muqdisho lagu so rogo qiima aad uga sareeya dekedaha kale ee dalka.

Waa maxey canshuur?

Canshuurtu wa hab ama nidaam lacageed oo loogu tala galey in sanduuqa guud ee dawlada lagu rido kharashaadka ay dawladu ka qaado dadka shirkadaha iyo xarumaha ganacsi iyado ula jeedadu tahey in lagu socodsiiyo hawlaha dawlada ay masuulka ka tahey sida:waxbarashada , caafimaadka , gaashandhiga , asaaska hoose e hayadaha dawlada , bixinta musharadka ciidamada militaryga iyo poliska iyo waxyaabo kalo badan.

Dawlada iyo canshuurta

Xukuumada federaalka ah ee somaliya iyado ka duuleysa xaalada adag  ee dalku ku sugan yahey iyo tabar darida heysta laamaha kala duwan ee dawlada , iyadoo xukuumadu la socoto deymaha aadka u badan ee dalka lagu leeyahey , sidoo kale ogaatey in kaalmada shisheeye aysan dalka horumar dhaqaale ka siqeyn , ayey waxey garawsatey in ay kordhiso lacagta canshuuraha ee laga qaado dadka ganacsatada ah , iyado taasi dalka ay faaido badan u keeneyso ayna ka mid tahey in sanduuqa IMFtu dawladda ay ka dhaafto deymaha badan ee lagu leeyahay , sido kale dawladu ay la tisqaado dawladaha kale ee caalamka ka jira.

Iyado dawladu arinkaas ka tis qaadaneysa ayey waxey dadka weydiisey iney baxshaan sadex jaad o canshuurta ka mid ah iyado asal ahaan ay cashuurta dunida ka jirtaa ay tahey 16 nooc.

Saddexdas cashuur oo kala ah

  1. Mid kowad waxa weeyan in qofka wax so dagsadda laga qaado cashuur , iyadoo waxa la so dajinaayo aysan ku jirin waxyaabaha asaasiga ah sida (Burka Bariiska Sonkorta Saliida i.w.m) e cashuurta laga rabo alaabta kamaaliyadka ah e dheeri ahaa la isaga baahan yihin sida (Taleefanada Camerada Computerda Gawarida Bullet Proofka ah Gawarida xarakda i.w.m) iyado sida sharcigu dhigaayo ay tahey in wax kasta o so daga laga qaado lacag dhan $5 tusaale in $100 laga jaro lacag dhan $5 iyado arinkaasi ay dawladu aad u yareysay , o waxa jira in kortoonka weyn e ay ku jiraan taleefoono lacagtoodu gaareyso $800,000.00 ay dawladu cashuur ahaan uga qaadi jirtey $3 , hadase dawladu waxey codsatey in lacagta cadad ahaan dhan  $8000 ay canshur ahan uga qaado $5 taas o noqneysa $1600.

2) Mida labaad waxa weeyan in dadka baayac mushtarka ah e wa weyn marka ay sanadka dhameystaan o ay xisaab xir sameeyan kharajkana ka jaraan haddi markaas ay faaido sameeyan in laga qaado lacag canshuur ah o ay tahey inay bixiyan sida u sharcigu dhigaayo.

3) In cid kasta o shaqeysa laga qaado canshuur gaar ahaan dadka mushaharkoodu ka sareeyo lacag dhan $200 halka dadka intaas ka hooseya aan wax cashuur ah laga rabin.

Dhamaan lacagaha canshuurta ah bixintoodu wa waajib saaran qeybaha kala duwan ee bulshada sida ay dhigayaan xeerarka iyo qawaaninta caalamiga ah , isla waqti ahaantaasna uusan ka sugeyn wax badiil ah  o ay dawladu u qabato lacagta ay ka qaadey awgeed.

Maxa ganacsatada somaliyed ka dhigey Maangaabyo?

Qofka ganacsada ah sida la og yahey wa halbawlaha dhaqaalaha , wa qof mar walba heegan ugu jira in umadu waxey u baahan tahey ka haqab tiro, waxey dantuna mar walba ay ugu jirta in badeecad jaban ay bulshada u gudbiyaan si ay horey faaido uga helan , inkasto arinkaasi u jiro haddana ganacsatada soomaliyeed waxey aalaba caada ka dhigtaan cabasho iyo deyro badan dhibna ku keenta iyaga o ay alaabtoodi waxay mudo ku xayirantaa dekeda , waxey sido kale mar kasta ka hor yimadan goaanada dawlada iyago og tabar darida xukuumada , waxey sido kale dhiig miirad ku hayaan shacabka soomaliyeed iyago mar walba wax qaaliya ka gada taya wanaagsana aan laheyn , waxa hadana dad badan ay aad ula yaaban sababta keentay in ganacsatadu ay halki Tan e patrol ah ay dekedaha qaar sida tan Mombasa ay baxshaan lacag dhan $450, dekeda muqdishana laga la’ayahey bixinta lacag dhan $45 , ma waxey ka tahey maangaabnimo iyo garaad xumi , mise tabar darida dawladey is leeyahin ka macaasha o ma doonayan iney xukumadu ku dhiirato iney ganacsigooda kantaroosho , mase oga miyaa in lacagta cashuurta ah e iyaga laga qaaday dalka iyo dadkaba wax loogu qabanayo o ay dawladu lacgtooda ku shaqeyneyso?

W/Q: Maxamed Ahmed Muhiyadin

Afeef: Aragtida qoraalkan waxa ay ku gaar tahay qofka ku saxiixan, kamana tarjumeyso tan Caasimada Online. Caasimada Online, waa mareeg u furan qof kasta inuu ku gudbiyo ra’yigiisa saliimka ah. Kusoo dir qoraaladaada caasimada@live.com Mahadsanid