Kismaayo (Caasimada Online) – Maamul goboleedka Jubaland ayaa sheegay iuu hakiay xiriirkii wada-shaqeyn ee xukuumadda federaalka Soomaaliya, xilli uu sii xoogeystay khilaafka labada dhinac.
Khilaafka, oo ku soo shaac baxay shirkii Golaha Wadatashiga Qaran ee uu horraantii October ka baxay madaxweyaha Jubaland Axmed Madoobe, ayaa ka sii daray shalay kadib markii Axmed Madoobe uu magacaabay guddi doorasho oo ka kooban 7 xubnood.
Hase yeeshee, waxaa isla saacado gudahood ku gacan sayrtay wasaaradda arrimaha gudaha Soomaaliya oo ku tilmaamtay sharci-darro.
Ayada oo ka jawaabeysa qoraalkaas, ayaa wasaaradda arrimaha gudaha Jubaland waxay sheegtay in ay Jubaland ay xaq u leedahay qabashada iyo maamulka doorashadeed.
“Iyadoo raacaysa dastuurka ku-meel gaarka ah ee DFS iyo kan Jubaland kana dheeraanaysa wax kasta oo horseedi kara sharci daro iyo firaaq dastuuri ah in ay u madax-banaan tahay qabashada iyo maamulidda doorashada Jubaland, sida uu qabo qodboka 120-aad ee dastuurka ku meel gaarka ah ee DFS iyo qodobada 62-aad iyo 80-aad ee dastuurka Jubaland,” ayey ku tiri war-saxaafadeed.
Maxay kala doonayaan Jubaland iyo DF?
Sida ku cad qoraalka ka soo baxay wasaaradda arrimaha gudaha ee Soomaaliya, dowladda Federalka ayaa doonaysa saddex qodob oo kala ah.
1- In la mideeyo doorashada dalka, 2. in la qabto doorasho qof iyo cod ah, 3. in la sameeyo hal guddi oo madaxbannaan oo isku dhaf ah oo Soomaaliya ka hirgaliya doorasho dadku codkooda dhiibtaan.
Dadka ka faalooda arrimaha siyaasadda ayaa sheegay in qodobadaas dhanka dowladda ay wehilisay muddo kordhin sanad ah oo loo sameeyey madaxda maamulada dalka marka laga reebo Puntland oo iyadu doorashadeedii qabsatay sanadkan 2024-kii.
Inkasta oo dowladda Soomaaliya aysan qarin doonisteeda ah in dalka ay ka dhacdo doorasho qof iyo cod ah uma muuqato inay arrintani ka miro dhalayso Kismaayo, sida ay qabaan dadka ka faalooda siyaasadda gudaha.
Jubaland ayaa caddeysay in doorasho qof iyo cod ah aysan suura gal ahayn inay ka dhacdo dalka iyadoo Madaxweyne Madoobe uu ka soo baxay shirkii madasha wadatashiga Qaran isagoo sheegay in Jubaland aysan doonayn muddo kordhin.
Maxamed Mukhtaar, oo ah falanqeeye arrimaha Soomaaliya ayaa BBC-da u sheegay in wax la isku yahay ay tahay awoodaha ayna arrintan taagnaan doonto ilaa go’aan laga gaaro sida ay noqoyso awoodaha dowladda federalka iyo Maamulada.
“Doorashadu waa cudurka laysku hayo calaamadihiisii laakiin waxa la isku hayo waa awoodda. Haddii Farmaajo shalay joogay, maanta Xasan Sheekh joogo, barina qof kale joogi doonno doodaasi waa taagnaanaysaa ilaa iyo go’aanka laga gaaro awood qaybsiga dowladda dhexe iyo dowlad goboleedyo sida ay kala noqonayaan,” ayuu yiri Mukhtaar.
Go’aanno isku eg
Sanadkii 2018 bishii June, madaxda dowladda federaalka iyo Maamulada ayaa shirkoodii wadatashiga qaran ku yeeshay magaalada Baydhabo kaas oo lagaga hadlay qodobo ay ka mid ahaayeen hannaanka doorashada ee dalka iyo qaybsiga qayraadka.
Bishii September isla sanadkaas, madaxda dowlad goboleedyada ayaa ku shiray magaalada Kismayo iyagoo sheegay inay xiriirka u jareen dowladda federalka.
Sida uu qabo Maxamed Mukhtaar, waxaa haatan humaag u eg tan sanadkii 2019 kii.
Sanadkii 2019 kii, Jubaland ayaa sheegtay inay qabsanayso doorashadeed iyadoo bishii Agoosto isla sanadkaas ay dhacday doorasho lagu murmay oo mucaaradku diideen taas oo lagu doortay Madaxweyne Axmed Madoobe.
Dowladda Federalka ee xiligaas ayaa sheegtay inaysan aqoonsanayn natiijada doorashadaasi.
Cilme-baare Axmed Shire oo la hadlay BBC ayaa sheegay in “haddii doorashada ka dhacda Jubaland ay noqoto mid si saxa u dhacda loona tartamo waxaa la aadi doonaa dhanka Jubaland haddiise siduu hadalka u dhigay ay la mid noqoto iyadoo ay haysato caqabada ah inaa labada heer la isla socday waxay u ekaanaysaa in sharciyadeeda su’aal ku timaado, sidaas daraadeedna doodda laga yaabo in ay dowladda dhankeeda ka timaado ay xoogeysato.”
Balse Mukhtaar ayaa qaba in waxkasta oo dhaca ay ku dhammaan doonto in laga gudbo oo laga heshiiyo marka la is mari waayo.
“Runtii sida horrey u soo aragnay, waa la kala caroon, ayaanbaa la kala qaylin, cid xoog cid ku maquunin kartana ma jirto, waxay ku dhammaan doontaa aan hore u socono iyo aan heshiino” ayuu yiri Maxamed Mukhtaar oo la hadlay BBC.
